DE KANSEN VAN DYSLEXIE
Het wordt in de moderne wetenschappelijke onderzoek steeds duidelijker dat dyslexie niet een leerstoornis is. Vóór de jaren 70 van de vorige eeuw werd er nog behoorlijk breed gekeken naar dyslexie. Ook de kwaliteiten van dyslectici waren in beeld. Vanaf de jaren 70 kwam hier verandering in. De psycholoog Frank Vellutino introduceert de Fonologisch-Tekort Hypothese. Deze hypothese wordt wereldwijd overgenomen en is tot op de dag van vandaag het meest geaccepteerd.
Steeds meer wetenschappers zien naast de overeenkomstige uitdagingen ook specifieke vaardigheden, kwaliteiten. De laatste Hypothese van Dr. Helen Taylor laat zien dat er naast bio-diversiteit ook neuro-diversiteit nodig is. Zij introduceert de Complimentaire Cognitie Theorie. Hierin toont ze aan dat onze voorouders zich niet alleen fysiek aanpaste in een snel veranderende wereld maar ook ontwikkelde ze breinen die elkaar aanvulde in de manier waarop ze informatie verwerkten.
Als ervaringsdeskundigen binnen HOI zien we al heel lang dat we naast onze uitdagingen ook juist goed zijn in bepaalde dingen. Dat de wetenschap hier nu ook tijd in steekt is voor ons enorm belangrijk. Hierdoor worden we niet alleen gezien voor waar we niet goed in zijn, maar ook waar waar we juist goed in zijn en waardevol zijn.
Dit zorgt voor meer begrip, (nog) betere ondersteuning, meer zelfvertrouwen en meer kansen! Iedere dyslect die deze kennis tot zich neemt herkent zich erin. Het is de hoogste tijd dat zo veel mogelijk dyslectici en hun omgeving deze kennis tot zich nemen.
Verdiep je in deze nieuwe wetenschappelijke inzichten. Lees bijvoorbeeld het boek Dyslexie als Kans. Lees deze website goed door. Volg een masterclass van HOI. Of haal de Happy Dyslectisch CLUB naar je school! (meer info mail: info@hoi-foundation.nl)
Bij dyslexie richt de meerderheid zich vooral op het lezen en schrijven. Begrijpelijk, het valt erg op dat deze leerlingen niet meekomen. Het is heel belangrijk om de beste lezer en schrijver uit ieder kind te halen dat erin zit. Maar schaamte wordt vaak onderschat bij deze kinderen. Schaamte is het gevoel dat je onwaardig bent door iets wat je bent. Het is anders dan schuld, wat je slecht voelen is over iets wat je gedaan hebt, zoals stelen. Gershen Kaufman, PhD, een befaamd psycholoog op het gebied van schaamte gelooft dat schaamte bij kinderen met een taalprobleem net zo intens wordt ervaren als schaamte bij kinderen die incest hebben meegemaakt. Dyslectische kinderen vallen buiten de norm binnen ons schoolsysteem. Hierdoor voelen ze zich anders dan normaal. Ze willen liever normaal zijn en worden een kei in het verbergen van hun tekortkomingen/uitdagingen, willen vooral niet opvallen en willen daardoor ook geen hulpmiddelen accepteren. Meer dan 80% van volwassen dyslectische vertellen hun werkgever niet dat ze dyslectisch zijn. “Er is niets mis met mij”. Veel volwassenen hebben een modus gevonden voor hun spelling en lees uitdagingen, maar schaamte en onzekerheid blijven een belangrijke rol spelen in hun leven. School kan hier verandering in brengen.
Neem als uitgangspunt dat iedereen anders is, iedereen andere uitdagingen én kwaliteiten heeft. En dat is maar goed ook. Hierdoor komt de mensheid vooruit. Het zorgt voor aanvullende talenten. Dyslexie is een anders werkend brein, met flinke uitdagingen en ook mooie kwaliteiten. Er is dus niets mis met de dyslectische leerlingen. Het werkt gewoon anders! Niet beter of slechter. Laat de dyslectische leerling begrijpen welke uitdagingen het heeft en waarom én ga op ontdekking naar de kwaliteiten.
Zo blijkt uit onderzoek van Cass business school in London dat 30% van de ondernemers in Engeland en 35% van de ondernemers is USA dyslectisch is. Gegeven dat ongeveer 10% van de totale bevolking dyslectisch is, is dit een hoog percentage. Onderzoek laat ook zien dat deze ondernemers snellere groei cijfers voor hun bedrijven bereiken.
Zo ook deze dyslectisch ondernemers die naar buiten zijn gekomen over hun dyslexie. Richard Branson, Charles Schwab, John Chambers (oud-CEO van Cisco systems), Ingvar Kamprad (oprichter IKEA), Ralph Lauren, Steven Spielberg, Tommy Hilfigger.
Er zijn veel dyslectici te vinden in de creatieve, sales en technische beroepen als ontwerper, acteur, architect, kunstenaar, de bouw, verkoop en ict.
De specifieke kwaliteiten van de dyslectische breinen passen perfect bij bepaalde beroepen. Maar in de basis kan een dyslecticus alles worden wat hij/zij wil. Van boekenschrijver tot wetenschapper en verpleegster tot advocaat. Ondersteunen van de uitdagingen en ontdekken van de kwaliteiten vormt hierbij de basis.
Vooroordelen komen nog vaak voor. Niet alleen in het onderwijs. Begrijpen hoe dit anders werkend brein in elkaar zit is ook lastig als dat ver van jezelf af staat. Ieder mens heeft vooroordelen. En de meeste leerkrachten bedoelen het echt goed wanneer er wordt aangegeven dat een leerling gewoon wat meer bij de les moet blijven en wat extra z’n best moet doen.
In de schoenen van de leerling stappen die dyslectisch is is heel lastig. Je kan je ogen dicht doen en snapt hoe het is om blind te zijn. Maar hoe doe je dat met dyslexie? Waarom onthoudt de leerling na 100x uitleggen het nou niet? Waarom gaat na al mijn aandacht deze leerling maar niet vooruit? Het is vaak ook heel frustrerend voor een leerkracht.
De meeste dyslectische leerlingen doen juist extra hun best. Een deel van de leerlingen schakelt uit. Zij hebben er hard aan getrokken in het begin maar het mocht niet baten. Het falen bleef en ging maar niet vooruit. Niets doen is een overlevingstechniek. In de basis willen álle kinderen leren. Veel negatieve ervaringen zorgen voor grote problemen. Een deel schakelt dus uit. Een ander deel gaat nóg harder aan de bak (met een burn-out die om de hoek loert).
Vraag aan de leerling wat het ervaart. Iedere dyslect is ook weer anders. Dus neem de tijd en bespreek met de leerling wat het nodig heeft om fijn te leren. Vul niet voor de leerling in wat het nodig heeft, maar werk zo veel mogelijk als team samen. Ouder, kind en leerkracht.
Er zijn drie manieren om te lezen; met de ogen, de oren en de vinger.
Het is belangrijk om de beste ‘lezen-met-de-ogen’ lezer te worden die er in zit, als je dyslectisch bent. Maar wanneer lezen met de ogen ontzettend veel moeite kost en de taak op school gaat over informatie tot je nemen, is het onderzoeken van lezen-met-de-oren net zo belangrijk. Zo kan een leerling laten zien wat het kan met de informatie, dat het begrijpt wat het net heeft gelezen. Dit staat los van of dit via de ogen, oren of vingen tot hem/haar is gekomen. Het gaat erom wat hij/zij ermee doet! Er zijn dus meerdere manieren om informatie en kennis tot je te nemen.
Wanneer je als leerkracht ziet dat een leerling enorm worstelt met lezen, ga samen op onderzoek uit wanneer lezen met de ogen kan worden ingezet. Ga samen zoeken naar verschillende systemen die dit aanbieden. Wat past bij de leerling. Hou er rekening mee dat schaamte een rol kan spelen (zie #1). Lezen met de oren kan een sleutel zijn tot lezen met de ogen. Het plezier in lezen met de ogen is vaak ver te zoeken. Zodra de leerling inziet dat lezen wel leuk kan zijn, gaat de motivatie om te lezen met de ogen te combineren met de ogen ook vaak omhoog!
De worsteling die dyslectische leerlingen ervaren geeft ze een gevoel van dom-zijn. Zij kunnen niet meekomen. Vaak wordt het kind onzeker, gefrustreerd, boos, somber, angstig. Negatieve coopingstrategien doemen op. Vluchtgedrag, clownesk gedrag, snel boos. Maar ook fysieke problemen doemen op. Zoals buikpijn, hoofdpijn, nachtmerries, bedplassen etc. Vertellen wat er aan de hand is, is essentieel. De juiste kennis bieden daarin ook.
Geef aan dat er niets mis met ze is maar dat ze een anders werkend brein hebben waar flinke uitdagingen aan vast zitten en ook mooie kwaliteiten. De kinderen herkennen zichzelf in hun uitdagingen én hun talenten. Het is veel eenvoudiger om te accepteren dat het ‘gewoon’ anders werkt in het hoofd, dan dat ze een stoornis hebben.
Het is dus ontzettend belangrijk dat ook de omgeving kennis krijgt over het brede beeld van dyslexie.
Ook met die kennis kan het kind nog steeds boos worden, of gefrustreerd. Het blijft een flinke uitdaging op school. Maar het komt vanuit een andere hoek. Als leerkracht hoef je niet te doen dat er niets aan de hand is. Erken dat het super lastig is. Dat de leerling er flink hard aan moet trekken om de beste lezer en schrijver te worden. En dat is moeilijk. Maar door veel te oefenen kom je echt verder. Het werkt net als spieren. De een heeft na even trainen al enorme spieren, de ander moet harder en langer trainen, maar uiteindelijk worden ook die spieren sterker.
Je wordt geboren en sterft met een dyslectisch brein! Daar zitten uitdagingen aan en kwaliteiten. Zoals geldt voor ieder brein. Voor de uitdagingen vinden de meeste dyslectici wel oplossingen in hun leven. Je wordt de beste lezer en schrijver en vindt hulpmiddelen. Je kan dus zeker minder last ondervinden van de uitdagingen kant en veel profijt van je kwaliteiten kant.
Vertel dat het later vaak wel echt beter wordt. Dat je als dyslect meer tijd nodig hebt om je uitdagingen de kop te bieden. Je kan in tijd steeds beter lezen en schrijven. Maar vindt ook manieren om hiermee om te gaan. Ook je kwaliteiten worden steeds duidelijker en kan je inzetten voor je uitdagingen. Er blijven uitdagingen bestaan. Maar dat geldt voor iedereen. Het speelt alleen niet meer de hoofdrol in je leven!
Dyslexie is geen gave. Het is niet iets dat beter of slechter is dan anderen. Ieder mens heeft zo zijn beperkingen. Het woord ‘beperking’ geeft alleen geen ruimte voor verbetering of groei. Daarom noemen wij die kant van dyslexie ‘uitdagingen’. Hierin zit juist wel groei! En je kan altijd werken aan je uitdagingen om toch het beste eruit te halen wat erin zit. Het brein is plastisch en kan dus tot op een bepaalde hoogte zich nog aanpassen en verbeteren.
Dyslecten ervaren hun uitdagingen heel sterk op school. Ze hebben gewoon pech dat school een plek is waar veelal wordt gefocust op de dingen waar dyslecten moeite mee hebben. Vaak liggen de uitdagingen breder dan alleen bij het leren lezen en schrijven. Feitelijkheden onthouden, motoriek, vinden van de juiste woorden tijdens het praten, zijn er voorbeelden van. Daarbij is iedereen anders en dus ook dyslecten onderling.
Maak de uitdagingen bespreekbaar. Vertel je leerling dat iedereen uitdagingen heeft. Dat het brein werkt als een grote spier. Hard trainen maakt em sterker. Bepaalde onderdelen in het brein hebben meer training nodig dan andere onderdelen. Vergeet ook niet altijd te kijken naar de kwaliteiten en de kansen.
Als leerkracht vraag je je misschien af of hulpmiddelen in de klas, zoals voorleessoftware, wel een goede beslissing zijn. Zorgt het er niet voor dat het lezen dan niet meer vooruit gaat? Mag het wel van school of van het systeem waarin je als leerkracht toch zit en je aan de regels moet houden. Het is ook vaak niet heel eenvoudig om technologie in de klas te ondersteunen. Het kost tijd. Niet alles is gedigitaliseerd. De kinderen zelf willen ook niet altijd de software inzetten. Ze willen niet anders zijn dan anderen. Hier zit vaak schaamte achter (zie #2). Wanneer een leerling en leerkracht de juiste hulpmiddelen inzetten zal de leerling echt kunnen laten zien wat er in hem/haar zit. Het biedt ruimte en kansen om te ontwikkelen in vaardigheden die nodig zijn in het VO en in het leven!
TIP
Zoek uit wat de regels zijn die specifiek voor dyslectische leerlingen gelden. De website dyslexiecentraal.nl biedt hierin veel informatie. Deze site geeft duidelijk aan dat hulpmiddelen een vast onderdeel horen te zijn van iedere dyslect die dat nodig heeft. Het is als het ware de bril van dyslectici. Ga met de leerling opzoek naar wat bij hem/haar past. Wat is precies de behoefde en wat kan op school.
Wil je als school meer te weten te komen over het brede beeld van dyslexie en hoe je je leerling hierin de juiste omgeving biedt om zich te ontwikkelen? Mail ons dan gerust voor meer informatie: info@hoi-foundation.nl
